VZA (Veri Zarflama Analizi)
Nedir?
Karar Verme Birimlerinin (KVB’ler) etkinliğini değerlendirmek için kullanılan parametrik olmayan bir yöntemdir. KVB, hastane, okul veya fabrika gibi çıktı üretmek için kaynakları tüketen herhangi bir kuruluş veya birim olabilir. VZA, bir KVB’nin çıktı üretmek için kaynaklarını ne kadar iyi kullandığını belirlemek için kullanılır.
VZA, bir KVB’nin etkinliğini bir dizi ölçüt veya “eş” KVB’lerle karşılaştırarak çalışır. Yöntem, verimli KVB’lerden oluşan bir “zarf” oluşturur ve bir KVB, zarfın üzerinde veya içindeyse verimli kabul edilir. Zarfın üzerinde veya içinde olmayan KVB’ler verimsiz kabul edilir ve potansiyel iyileştirme alanlarını belirlemek için daha fazla değerlendirilebilir.
VZA, sağlık, eğitim ve imalat dahil olmak üzere çeşitli bağlamlarda KVB’lerin etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir. Kuruluşlarındaki verimsizlikleri belirlemek ve ele almak isteyen karar vericiler için yararlı bir araçtır.
Hangi alanlarda kullanılır?
Veri Zarflama Analizi (VZA), karar verme birimlerinin (KVB’ler) etkinliğini değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. VZA, çıktı üretmek için kaynakları tüketen KVB’lerin etkinliğini değerlendirmek için çeşitli bağlamlarda kullanılabilir. VZA’yı kullanabilecek kuruluş ve sektör türlerinin bazı örnekleri şunları içerir:
- Sağlık: VZA, hastanelerin, kliniklerin ve diğer sağlık kuruluşlarının etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir.
- Eğitim: VZA, okulların, kolejlerin ve üniversitelerin etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir.
- Üretim: VZA, fabrikaların ve diğer üretim operasyonlarının etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir.
- Devlet: VZA, devlet kurumlarının ve dairelerinin etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir.
- Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar: VZA, hayır kurumları ve hayır kurumları gibi kâr amacı gütmeyen kuruluşların etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilir.
VZA aynı zamanda tarım, ulaşım ve finans gibi diğer sektörlerdeki KVB’lerin etkinliğini değerlendirmek için de kullanılmıştır. Temel olarak VZA, bir KVB’nin çıktı üretmek için kaynakları tükettiği ve bu sürecin etkinliğini değerlendirmenin yararlı olduğu herhangi bir bağlamda kullanılabilir.
Nelere dikkat edilmesi gerekir?
- Girdiler ve çıktılar: VZA, karar verme birimlerinin (KVB’ler) etkinliğini,
tükettikleri girdilerle (iş gücü, sermaye ve malzemeler gibi) ürettikleri
çıktılarla (mal veya hizmetler gibi) karşılaştırarak değerlendirir.
Analizde kullanılan girdi ve çıktıların dikkatlice tanımlanması ve
ölçülmesi önemlidir. - KVB’ler: Analiz edilen KVB’ler dikkatlice seçilmeli ve açıkça tanımlanmalıdır. KVB’ler bir şekilde benzer olmalıdır (örneğin, hepsi belirli bir bölgedeki hastaneler olabilir), fakat aynı zamanda faydalı bir karşılaştırma sağlayacak kadar çeşitli olmalıdırlar.
- Ölçütler veya göreli KVB’ler: VZA, her bir KVB’nin verimliliğini bir dizi ölçüt veya göreli KVB’lerle karşılaştırır. Anlamlı bir karşılaştırma sağlamak için bu kıyaslamalar dikkatle seçilmelidir.
- Etkinlik puanları: VZA, girdilerine ve çıktılarına ve kıyaslamaların etkinliğine dayalı olarak her KVB için bir etkinlik puanı hesaplar. Puanı 1 olan KVB’ler tam etkin, 1’in altında puan alanlar etkin değil olarak kabul
edilir. - Veri kalitesi: Analizde kullanılan verilerin doğru ve güvenilir olması
önemlidir. Yanlış veya güvenilir olmayan veriler, yanlış etkinlik
puanlarına ve yanıltıcı sonuçlara yol açabilir.